TΑΥΤΟΤΗΤΑ
Tίτλος: λέγω, λόγος, φιλόλογος, lexicography…
Δημιουργός: Διακοσάββα Εμμανουέλα, ΠΕ02
Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές: Αρχαία
Ελληνική Γλώσσα, Νέα Ελληνική Γλώσσα, Πληροφορική.
Τάξη: Β ΄Γυμνασίου
Προϋποθέσεις υλοποίησης: Εξοικείωση των
μαθητών με τα ηλεκτρονικά λεξικά, τα σώματα κειμένων, τον επεξεργαστή κειμένου
(Word), το λογισμικό
δημιουργίας σταυρόλεξων hot potatoes.
Τεχνολογικά εργαλεία που θα χρειαστούν: διαδίκτυο,
λογισμικό επεξεργασίας κειμένου (word), hot potatoes-version 6, Jcross
Χρονική Διάρκεια: 3 διδακτικές ώρες
Τόπος υλοποίησης: Εργαστήριο
Πληροφορικής
Σχέση με το αναλυτικό πρόγραμμα: Η
διδακτική αυτή παρέμβαση εντάσσεται στο μάθημα των Αρχαίων Ελληνικών της Β
΄τάξης του Γυμνασίου και συγκεκριμένα στη 2η Ενότητα, μέρος Β1.
Λεξιλογικός πίνακας του ρήματος λέγω.
Οργάνωση τάξης: Οι μαθητές χωρίζονται
σε ομάδες των τεσσάρων (4) ατόμων. Κάθε ομάδα χειρίζεται έναν Η/Υ. Τα κριτήρια
χωρισμού των ομάδων αφορούν την ισορροπία δυνατοτήτων και των επιθυμιών των
μαθητών, στο μέτρο που αυτό είναι εφικτό. Δίνουμε ρόλους σε κάθε ομάδα και έτσι
ένα μέλος χειρίζεται τον υπολογιστή και περιηγείται στα ηλεκτρονικά λεξικά και
τα σώματα κειμένων, ένα άλλο μέλος κρατάει σημειώσεις και ένα τρίτο συμπληρώνει
με τη βοήθεια των υπολοίπων το σχετικό φύλλο εργασίας. Όλες οι ομάδες εκτελούν
δραστηριότητες κοινές και έχουν το ίδιο φύλλο εργασίας.
Μέθοδος: Διερευνητική, επαγωγική,
δραστηριοκεντρική (task-based approach), ομαδοσυνεργατική (συνδυασμός
μεθόδων).
Περιγραφή: Η παρούσα διδακτική
παρέμβαση προσπαθεί να προσεγγίσει τη λεξιλογική οικογένεια του ρήματος λέγω, μέσα από την αξιοποίηση των
ηλεκτρονικών λεξικών της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα, καθώς επίσης και των
σωμάτων κειμένων. Οι μαθητές θα κληθούν να διερευνήσουν την παρουσία του
ρήματος λέγω εξετάζοντας τη διαφοροποίηση της σημασίας του μέσα στο περιβάλλον
χρήσης του, τις παράγωγες και σύνθετες λέξεις του ρήματος και τέλος την επιρροή
που έχει ασκήσει το εν λόγω ρήμα στις ξένες γλώσσες. Στο τέλος, με βάση τα
συμπεράσματα που θα προκύψουν από την έρευνά τους θα κληθούν να δημιουργήσουν η
κάθε ομάδα για τις υπόλοιπες από ένα
μικρό σταυρόλεξο χρησιμοποιώντας λέξεις ομόρριζες του λέγω για περεταίρω εξάσκηση, εμπέδωση και αξιολόγηση.
Γενικότερο σκεπτικό
Το παρόν σενάριο
αποπειράται με έναν επαγωγικό τρόπο διδασκαλίας να προσεγγίσει ένα
λεξιλογικό-γλωσσολογικό θέμα κεντρίζοντας περισσότερο την περιέργεια και το
ενδιαφέρον των μαθητών παρά προσφέροντας έτοιμες γνώσεις. Επιδιώκεται οι
μαθητές να εξοικειωθούν με τη διερεύνηση λεξιλογικών θεμάτων χρησιμοποιώντας
ευέλικτα περιβάλλοντα εργασίας. Κάτι τέτοιο είναι δυνατόν να επιτευχθεί με τη
χρήση των ΤΠΕ και συγκεκριμένα την αξιοποίηση των ηλεκτρονικών λεξικών και των
σωμάτων κειμένων στη διδασκαλία των λεξιλογικών πινάκων του μαθήματος της
Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας.
Στόχοι:
Γνωστικοί:
1)
Να έρθουν σε επαφή οι μαθητές με τη λεξιλογική
οικογένεια του ρήματος λέγω.
2)
Να συνειδητοποιήσουν ότι το ρήμα αυτό, με τα τρία
θέματα που έχει (λεγ, λογ, Fρη),
προσφέρει ένα μεγάλο αριθμό παράγωγων, σύνθετων λέξεων στην Αρχαία Ελληνική, τη
Νέα Ελληνική, αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες.
3)
Να αντιληφθούν πώς διαφοροποιείται η σημασία της λέξης
αναφορικά με το περιβάλλον χρήσης της.
4)
Να κατανοήσουν πως πολλές λέξεις της Αρχαίας Ελληνικής
χρησιμοποιούνται αυτούσιες και στη Νέα Ελληνική, με τη διαφορά ότι κάποιες από
αυτές έχουν διαφοροποιημένη σημασία.
5)
Να προβληματιστούν σχετικά με την επιρροή που έχει
ασκήσει η ελληνική γλώσσα στις άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες.
6)
Να κατασκευάζουν ασκήσεις-σταυρόλεξα χρησιμοποιώντας
τύπους συγκεκριμένης λεξιλογικής οικογένειας
Μαθησιακοί:
1)
Να μάθουν διερευνώντας με τη βοήθεια ενός ευέλικτου
ηλεκτρονικού εργαλείου.
2)
Να χρησιμοποιούν τα ηλεκτρονικά λεξικά προκειμένου να
ελέγχουν τη σημασία, την παράγωγή, τη σύνθεση και την ετυμολογία μιας λέξης.
3)
Να ερευνούν τη χρήση μιας λέξης μέσα σε διαφορετικά
κειμενικά είδη.
4)
Να ασκηθούν στην έρευνα, συλλογή και αξιολόγηση του
υλικού των ηλεκτρονικών λεξικών και να καλλιεργήσουν την αφαιρετική και τη
συνδυαστική τους ικανότητα.
5)
Να εξάγουν συμπεράσματα έπειτα από έρευνα.
6)
Να αναπτύσσουν πνεύμα ομαδικότητας και συνεργασίας.
7)
Να εργάζονται συντονισμένοι για την επίτευξη ενός
κοινού στόχου.
8)
Να αξιολογούν την εργασία και τη μελέτη τους μέσα από
υλικό που κατασκευάζουν οι ίδιοι.
Ψηφιακού Γραμματισμού
1) Να εξοικειωθούν με τη χρήση των ηλεκτρονικών λεξικών και να τα
αξιοποιούν στη μελέτη τους για οποιοδήποτε λεξιλογικό-γλωσσολογικό θέμα.
2) Να εξοικειωθούν με την
αναζήτηση λέξεων μέσα στα σώματα κειμένων.
3) Να ελέγχουν και να αξιολογούν τα αποτελέσματα των εργασιών τους
δημιουργώντας οι ίδιοι εκπαιδευτικές ασκήσεις εμπέδωσης με τη βοήθεια του
ελεύθερου λογισμικού hot potatoes.
Θεωρητικό πλαίσιο στήριξης του
σεναρίου
Το σενάριο αυτό στηρίζεται στη θεωρία μάθησης του εποικοδομισμού (ή κονστρουκτιβισμού) του J. Piaget, καθώς και στις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης,
όπως η ανακαλυπτική μάθηση του J. Bruner ή η θεωρία της δραστηριότητας (activity theory) των Vygotsky, Doise,Mungy κ.α.
Όσον
αφορά την πρώτη από αυτές, ο μαθητής μέσα από την προσωπική εμπειρία και το
βίωμά του κατά τη διάρκεια της ενασχόλησής του με τα πράγματα, αφομοιώνει τη νέα γνώση ή/και
τροποποιεί την πρότερη γνώση του σε σχέση με αυτά, πάντα υποβοηθούμενος από όσα
μέχρι τότε γνωρίζει, οικοδομώντας μία νέα γνώση μέσα από μία διαδικασία
δημιουργικής συγχώνευσης των πρότερων αλλά και των νέων πληροφοριών/στοιχείων.
Σύμφωνα με τη γνωστική θεωρία του J. Piaget η μάθηση είναι το αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης
μεταξύ των δημιουργικών δραστηριοτήτων ατόμου και περιβάλλοντος.
Σχετικά,
τώρα, με τις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης και, ειδικότερα, αυτή της ανακαλυπτικής μάθησης του J. Bruner, ο μαθητής ανακαλύπτει τη γνώση
σταδιακά, μέσα από την προσωπική του δραστηριότητα, όταν έρχεται αντιμέτωπος με
ένα «πρόβλημα». Η σπειροειδής κίνηση της γνωστικής διαδικασίας βοηθά το μαθητή να
αφομοιώσει και να οργανώσει νοητικά τις νεοαποκτηθείσες
γνώσεις. Στο συγκεκριμένο σενάριο οι
μαθητές ανακαλύπτουν και τη λεξιλογική
οικογένεια του ρήματος λέγω μέσα από
τα ηλεκτρονικά λεξικά και τα σώματα κειμένων της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και οικοδομούν τη δική τους γνώση.
Η θεωρία της δραστηριότητας των Vygotsky, Doise και Mungy επισημαίνει
ότι η συνεργατική μάθηση (collaborative learning) με
υπολογιστή στηρίζεται κατεξοχήν στην αλληλεπίδραση ανάμεσα στο υποκείμενο
(μαθητή), το αντικείμενο (στόχο μάθησης), τα διαθέσιμα εργαλεία (υπολογιστή)
και το περιβάλλον της δραστηριότητας (ομάδα συνεργασίας). Στο συγκεκριμένο σενάριο οι μαθητές
συνεργάζονται για τη διεκπεραίωση δραστηριοτήτων που στοχεύουν στην κατανόηση
της παραγωγής, της σύνθεσης, της διαφοροποίησης της σημασίας ανάλογα με το περιβάλλον
χρήσης, καθώς και στη συνειδητοποίηση της επιρροής που έχει ασκήσει η
λεξιλογική οικογένεια του ρήματος λέγω σε
άλλες γλώσσες. Χρησιμοποιώντας μάλιστα ελεύθερα λογισμικά και κατάλληλα
ηλεκτρονικά περιβάλλοντα εργασίας μαθαίνουν να ελέγχουν την νεοαποκτηθείσα -μέσω
της διευρεύνησης- γνώση κατασκευάζοντας οι ίδιοι υλικό εμπέδωσης και
αξιολόγησης.
Πιο συγκεκριμένα, με τη χρήση του
ελεύθερου λογισμικού hot potatoes καλούνται να παράγουν οι ίδιοι ένα γλωσσικό και παράλληλα γνωστικό
παιχνίδι εμπλουτίζοντας το δίκτυο των αλληλοσυσχετιζόμενων γνώσεών τους και
έτσι οδηγούνται στη βαθύτερη κατανόηση του προς μελέτη θέματος (Wood, 1999). Με τον τρόπο αυτό, οι μαθητές
εμπλέκονται στη μαθησιακή διαδικασία με ένα παιγνιώδη και ευχάριστο τρόπο. Άλλωστε, σύμφωνα με τους Piaget και Vygotsky, η σημασία του παιχνιδιού στη γνωστική,
συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού είναι γενικά αποδεκτή: Το
παιχνίδι είναι ένας ασφαλής χώρος όπου το παιδί μπορεί να μαθαίνει μέσα από μια
ευχάριστη διαδικασία, μακριά από το άγχος και τη ρουτίνα.
Αναφορικά, τώρα, με τη σύγχρονη
γλωσσοδιδακτική, αποτελεί κοινή παραδοχή η αξία της εξοικείωσης των μαθητών με
βασικά εργαλεία όπως τα λεξικά, κάτι που επιδιώκεται και στα προγράμματα
σπουδών του Γυμνασίου (ΥΠΕΠΘ 2000:51). Το Λεξικό της Κοινής Νεοελληνικής του
ΙΝΣ, το οποίο μετατράπηκε σε λεξικό ηλεκτρονικής μορφής από την Πύλη για την
Ελληνική Γλώσσα, εξυπηρετεί αυτή την παράμετρο στη σύγχρονή της διάσταση. Μέσα
από τη σύνθετη αναζήτηση οι λέξεις τοποθετούνται στα συμφραζόμενά τους, στην
παράγραφό τους, στο κειμενικό τους είδος και έτσι αναδεικνύεται ο ρόλος του
περικειμένου στη διαμόρφωση του νοήματος (Χαραλαμπόπουλος & Χατζησαββίδης,
1997). Επίσης, είναι δυνατόν να διευρευνηθούν σύνθετα γλωσσικά φαινόμενα όπως
είναι ο γλωσσικός δανεισμός και να μελετηθεί η γλώσσα στη συγχρονική και
διαχρονική της διάσταση.
Επιπλέον, η
δυνατότητα της παράλληλης αναζήτησης του εν λόγω ηλεκτρονικού λεξικού
διαμορφώνει ένα ερευνητικό περιβάλλον για τον μαθητή, ο οποίος καλείται μέσα
από ερευνητικές εργασίες να ανακαλύψει τη σημασία των λέξεων, να κατανοήσει το
ρόλων των συμφραζόμενων, το ύφος και το είδος του κειμένου. Μπορεί, επίσης, να
έχει πρόσβαση σε στατιστικά δεδομένα και να ασχοληθεί με θέματα συχνότητας
χρήσης διάφορων λεξιλογικών τύπων. Με τον τρόπο αυτό ο διδάσκων και οι μαθητές
ξεφεύγουν από την καθημερινή στατική και συνάμα βαρετή μετωπική διδασκαλία των
λεξιλογικών πινάκων του διδακτικού εγχειριδίου της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας.
Κατά συνέπεια, τα
ηλεκτρονικά λεξικά μπορούν εύκολα να χρησιμοποιηθούν από διδάσκοντες και διδασκομένους
ως εργαλεία αναφοράς, ως περιβάλλοντα λειτουργικού τεχνολογικού γραμματισμού
και ως γλωσσοδιδακτικά περιβάλλοντα (Κουτσογιάννης, 2004α). Με τη
χρήση τους οι μαθητές αποκτούν κριτική γλωσσική ενημερότητα και αντιλαμβάνονται
ότι οι αλλαγές στη γλώσσα δεν είναι τυχαίες αλλά συναρτώνται άμεσα με τα υλικά
δεδομένα ενός πολιτισμού, «ότι η ιστορία της γλώσσας είναι μέρος της ανθρώπινης
ιστορίας», (Halliday,
1993: 9). Επιπροσθέτως, μέσα από τη διερεύνηση και τη συνεργατική διεκπεραίωση
κατάλληλα διαμορφωμένων εργασιών, οι μαθητές αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες, εξάγουν
συμπεράσματα βασισμένοι σε αντικειμενικά δεδομένα και αποκτούν μαθησιακή
αυτονομία.
Μεθοδολογικά,
ακολουθείται επαγωγική προσέγγιση.
Συγκεκριμένα, οι μαθητές, μέσα από τη χρήση παραδειγματικού υλικού θα διεξάγουν
την ερευνά τους και θα καταλήξουν σε συμπεράσματα. Με τον τρόπο αυτό θα
προσεγγίσουν τη λεξιλογική οικογένεια του ρήματος λέγω και θα ελέγξουν το ρόλο της στον εμπλουτισμό του λεξιλογίου
της Ελληνικής αλλά και των άλλων, ευρωπαϊκών κυρίως, γλωσσών.
Παιδαγωγικά,
ακολουθείται ομαδοσυνεργατική μέθοδος. Ο κάθε μαθητής, ανάλογα με τη θέση που
κατέχει στην ομάδα επιδεικνύει ορισμένη συμπεριφορά και αναλαμβάνει κάποιες
αρμοδιότητες. Έτσι, όλα τα μέλη της ομάδας συνεισφέρουν και από μια πληροφορία,
ενώ παράλληλα αναπτύσσουν πνεύμα ομαδικότητας και αλληλοβοήθειας, ανταλλάσσουν
μεταξύ τους γνώμες και εμπειρίες και δρουν ανατροφοδοτικά (Μήτσης, 2004: 207).
Εξάλλου, η βιβλιογραφία επιμένει ότι ακόμα και οι αδύναμοι μαθητές, αυτοί που
βρίσκονται μεταφορικά και κυριολεκτικά στο περιθώριο της τάξης, αποδίδουν
καλύτερα σε ανομοιογενείς ομάδες συλλογικής δράσης, χωρίς, ωστόσο, η βοήθεια
που δέχονται στο πλαίσιο μεικτών ομάδων να αποβαίνει εις βάρος των υπολοίπων (Putnam, 1994: 40∙ Ματσαγγούρας,
2004: 50). Ακόμα και οι προικισμένοι μαθητές αξιοποιούνται δημιουργικά μέσα
στις ανομοιογενείς ομάδες, εφόσον, προκειμένου να επεξηγήσουν κάτι στα υπόλοιπα
μέλη αναγκάζονται να αναδιοργανώσουν τη σκέψη τους σε ένα ανώτερο επίπεδο και
εν συνεχεία να τη μετατρέψουν σε λόγο. Επίσης, τους δίνεται η δυνατότητα να
αναπτύξουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και να αξιοποιήσουν τις ιδιαίτερες
ικανότητές τους μέσα σε ένα κλίμα αποδοχής (Littlewood, 1981: 60-64∙ Ματσαγγούρας, 2004: 52).
Ρόλος του δασκάλου:
Ο ρόλος του διδάσκοντα είναι καθοδηγητικός και συμβουλευτικός. Δρα
με συνέπεια και σταθερότητα ως σύμβουλος, υποστηρικτής, συντονιστής και
εμψυχωτής στην εργασία κάθε ομάδας αλλά και ολόκληρης της τάξης.
Ενθαρρύνει και προσφέρει βοήθεια όποτε
οι μαθητές έχουν ανάγκη. Τους αφήνει ελεύθερο χώρο για να «ανακαλύψουν»
τη γνώση, να πειραματιστούν, να δοκιμάσουν και να πλανηθούν κατά τη διάρκεια
της διαχείρισης από μέρους τους των «προβληματικών καταστάσεων» που
αντιμετωπίζουν στη διάρκεια διεξαγωγής του σεναρίου. Δεν προσφέρει
έτοιμες γνώσεις, αλλά οδηγεί τους μαθητές στη μάθηση, μέσα ευέλικτα μαθησιακά περιβάλλοντα, παιδαγωγικά
διαμορφωμένα φύλλα εργασίας και ανοιχτά λογισμικά. Έτσι, οι μαθητές μαθαίνουν
να προσεγγίζουν τη γνώση διερευνώντας.
Ρόλος του μαθητή:
Ο ρόλος του μαθητή είναι ενεργητικός. Μαθαίνει να αυτενεργεί διερευνώντας
σ’ ένα ανοιχτό περιβάλλον και προσεγγίζει τη γνώση ομαδοσυνεργατικά.
Προβληματίζεται, συζητά με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, εργάζεται για την
επίτευξη ενός κοινού στόχου και καταλήγει σε συμπεράσματα. Μαθαίνει επίσης να
ελέγχει τις νέες γνώσεις που απέκτησε κατασκευάζοντας ο ίδιος υλικό εμπέδωσης
και αξιολόγησης, με το οποίο αξιολογεί την προσπάθεια των υπόλοιπων ομάδων, ενώ
παράλληλα αυτοαξιολογείται.
Πορεία υλοποίησης:
1η διδακτική ώρα
(δραστηριότητα 1)
Οι μαθητές εισέρχονται στο
εργαστήριο Πληροφορικής, χωρίζονται σε ομάδες, βάσει των κριτηρίων που
προαναφέρθηκαν (βλ. οργάνωση της τάξης) και ενημερώνονται ότι στην επιφάνεια
εργασίας του υπολογιστή τους υπάρχει το φύλλο εργασίας με τις δραστηριότητες
που καλούνται να εκτελέσουν και την παραπομπή τους στο κατάλληλο περιβάλλον
εργασίας (Πύλη για την Ελληνική Γλώσσα, εν προκειμένω). Αξίζει να σημειωθεί ότι
οι δραστηριότητες είναι κλιμακούμενης δυσκολίας, από τις πιο απλές στις πιο
σύνθετες και απαιτούσες μεγαλύτερο βαθμό έρευνας. Τα φύλλα εργασίας δίνονται στους μαθητές και
σε έντυπη μορφή. Αρχικά, οι μαθητές διαβάζουν τα φύλλα εργασίας και στη
συνέχεια λύνονται τυχόν απορίες που προκύπτουν σε μια πρώτη ανάγνωση αυτών. Εν
συνεχεία, περιηγούνται στα λεξικά της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και
διεξάγουν την έρευνά τους, προκειμένου να εκτελέσουν τις δραστηριότητες που
αναγράφονται στο φύλλο εργασίας. Η διδάσκουσα παρεμβαίνει όποτε οι ομάδες έχουν
ανάγκη και επιλύει απορίες. Καλό είναι να παρευρίσκεται στο εργαστήριο και η
καθηγήτρια της Πληροφορικής για την επίλυση τεχνικών προβλημάτων που μπορεί να
προκύψουν.
Πιο συγκεκριμένα, με την πρώτη
δραστηριότητα του φύλλου εργασίας επιδιώκεται οι μαθητές να αναζητήσουν τις
σημασίες του ρήματος λέγω, κάνοντας
απλή αναζήτηση στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη. Με τον τρόπο αυτό θα αντιληφθούν
καλύτερα την πολυσημία της γλώσσας και πως μια λέξη μπορεί να εμφανίζει
διαφορετικές σημασίες ανάλογα με το περιβάλλον χρήσης της. Τα αναφερόμενα
παραδείγματα του ηλεκτρονικού λεξικού, εκτός από την παράθεση των διαφόρων
σημασιών του ρήματος, εξυπηρετούν κατάλληλα την παραπάνω επιδίωξη. Οι μαθητές
εκτελούν τη δραστηριότητα σε ομάδες, καταγράφουν τα πρώτα συμπεράσματα της
έρευνάς στο στον κειμενογράφο και ελέγχουν τις απαντήσεις τους στην ολομέλεια
της τάξης.
(δραστηριότητα 2)
Προχωρώντας στην υλοποίηση της δεύτερης δραστηριότητας, οι μαθητές
επιδιώκεται να ελέγξουν τη σημασία πέντε δύσκολων, ομόρριζων του λέγω λέξεων, χρησιμοποιώντας αυτή τη
φορά την παράλληλη αναζήτηση, που τους δίνει τη δυνατότητα έρευνας σε τρία
λεξικά ταυτόχρονα. Αποστέλλοντας, εν συνέχεια, τις λέξεις αυτές στα σώματα
κειμένων, συνειδητοποιούν ότι πρόκειται για λόγιους τύπους, απαιτητικού
λεξιλογίου, που συναντάμε κυρίως στο γραπτό λόγο, ειδησεογραφικών κειμένων.
Έχουν, επομένως, τη δυνατότητα να παρατηρήσουν την εμφάνιση των προς μελέτη
λέξεων μέσα στο περιβάλλον χρήσης τους και κυρίως μέσα σε κείμενα αυθεντικού
λόγου και όχι «κατασκευασμένα» μόνο για διδακτικές ανάγκες. Οι μαθητές
διερευνούν, συζητούν με τα άλλα μέλη της ομάδας τους, καταγράφουν στον
κειμενογράφο τις σημασίες των λέξεων, τα συμπεράσματά τους σχετικά με τα
κειμενικά είδη όπου αυτές εμφανίζονται και ελέγχουν τις απαντήσεις τους στην
ολομέλεια της τάξης.
(δραστηριότητα 3)
Με την επόμενη δραστηριότητα
ενημερώνουμε αρχικά τους μαθητές ότι το ρήμα λέγω έχει τρία θέματα, κάτι που δεν είναι εύκολο να το αντιληφθούν
μόνοι τους. Χρησιμοποιώντας, όμως, πάλι την παράλληλη αναζήτηση, καλούνται στη
φάση αυτή να εντοπίσουν παραδείγματα παράγωγων ή σύνθετων λέξεων στη ν.ε. που
αφορούν και τα τρία θέματα του ρήματος και να τις διακρίνουν μεταξύ τους. Με
τον τρόπο αυτό θα κατανοήσουν πως πολλές λέξεις χρησιμοποιούνται μορφικά
αυτούσιες στην αρχαία και στη νέα ελληνική, με την ίδια ή διαφοροποιημένη
σημασία. Οι μαθητές κάνουν τη σχετική έρευνά τους στα λεξικά, καταγράφουν τα
αποτελέσματα της αναζήτησής τους στον κειμενογράφο και ελέγχουν τις απαντήσεις
τους στην ολομέλεια της τάξης.
2η διδακτική ώρα
(δραστηριότητα 4)
Προχωρώντας στην επόμενη
δραστηριότητα, οι μαθητές επιδιώκεται τώρα να εστιάσουν την έρευνα και τη
μελέτη τους στις σύνθετες λέξεις του λέγω
και να αντιληφθούν την πληθώρα των αποτελεσμάτων όσον αφορά το λεξιλόγιο ορολογίας επιστημονικών κλάδων. Θα
καταγράψουν ενδεικτικά παραδείγματα στον κειμενογράφο, θα ασκηθούν στη ανάλυση
των σύνθετων λέξεων στα συνθετικά τους μέρη, θα ελέγξουν τα συμπεράσματά τους
στην ολομέλεια της τάξης και θα προβληματιστούν σιγά-σιγά για την επόμενη
δραστηριότητα που είναι και η πιο σύνθετη.
(δραστηριότητα 5)
Με την τελευταία δραστηριότητα
οι μαθητές, χρησιμοποιώντας τώρα τη σύνθετη αναζήτηση καλούνται να διερευνήσουν
την παρουσία της λέξης λόγος ως β΄συνθετικού σε πέντε ενδεικτικές γλώσσες. Από
τον αριθμό των αποτελεσμάτων της αναζήτησης θα προβληματιστούν, σε ένα πρώτο
επίπεδο, ως προς την επιρροή που έχει ασκήσει η ελληνική στις ξένες γλώσσες. Σε
ένα δεύτερο επίπεδο, με την αναζήτηση αποτελεσμάτων ενδεικτικά στην αιγυπτιακή
και την τουρκική γλώσσα, θα καταλάβουν ότι η επιρροή αυτή αφορά κυρίως τις
ευρωπαϊκές γλώσσες. Μετά τη διερεύνησή τους, οι μαθητές ανακοινώνουν τα
συμπεράσματά τους στην ολομέλεια της τάξης και ακολουθεί συζήτηση, αναστοχασμός
και ανατροφοδότηση.
3η διδακτική ώρα
(Αξιολόγηση) (δραστηριότητα 6)
Μετά το πρώτο
δίωρο στο εργαστήριο πληροφορικής οι μαθητές καλούνται να εργαστούν στο σπίτι
δημιουργώντας η κάθε ομάδα για τις υπόλοιπες ένα σταυρόλεξο με τη μορφή
ιστοσελίδας χρησιμοποιώντας το ελεύθερο εκπαιδευτικό λογισμικό hot potatoes. Για τη δημιουργία
του εν λόγω σταυρόλεξου, οι μαθητές
επιλέγουν οι ίδιοι 5 ομόρριζες του λέγω
λέξεις, κατασκευάζουν το σταυρόλεξο και εν συνεχεία το αποθηκεύουν, προκειμένου να το διανείμουν
στις υπόλοιπες ομάδες, στο επόμενο μάθημα. Την επόμενη φορά, η κάθε ομάδα
επιλύει το σταυρόλεξο και ανακοινώνει τα αποτελέσματα της εργασίας της στην
ολομέλεια της τάξης. Έτσι, οι μαθητές
ασκούνται σε ομόρριζους του λέγω τύπους
και επιτυγχάνεται εμπέδωση του φαινομένου, αναστοχασμός, ανατροφοδότηση,
αξιολόγηση των εργασιών των ομάδων,
καθώς επίσης και αυτοαξιολόγηση της καθεμιάς από αυτές.
Σε ό,τι αφορά, τώρα, τη
γενικότερη αξιολόγηση του σεναρίου,
μπορούμε να πούμε ότι πραγματοποιείται με βάση την επίτευξη των στόχων, τη
συμμετοχή των μαθητών στην ομάδα, την παραγόμενη από τους μαθητές άσκηση και το
τελικό προϊόν. Επιπλέον ζητείται αποτίμηση του σεναρίου από τους μαθητές με
βάση το τρίπτυχο: τι γνώριζαν και τι πίστευαν οι ίδιοι σχετικά με το θέμα πριν
το μάθημα, τι χρειάστηκε να μάθουν και ποια είναι η τελική τους αντίληψη.
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ (κοινό για όλες τις ομάδες)
1.
Α) Χωρισμένοι
σε ομάδες πληκτρολογήστε τη διεύθυνση http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html
της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και αναζητήστε στο λεξικό του Τριανταφυλλίδη http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html τους ορισμούς της λέξης λέγω. (απλή αναζήτηση)
Β) Στη συνέχεια να καταγράψετε δύο διαφορετικά παραδείγματα χρήσης της λέξης και
ανακοινώστε τα αποτελέσματα σας στην τάξη.
………………………………………………………………………………..
…………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
2.
Χρησιμοποιώντας τώρα την Παράλληλη Αναζήτηση να βρείτε τη σημασία των λέξεων ρήτρα, πρόρρηση, αμφιλεγόμενος, άρρητος,
λογύδριο. Στη συνέχεια να εξετάσετε
την παρουσία των παραπάνω λέξεων μέσα στα σώματα κειμένων (αποστολή στα σώματα
κειμένων).
Τι παρατηρείτε;
Σε τι είδους κείμενα εμφανίζονται συχνότερα οι παραπάνω λέξεις;
Κρατήστε σημειώσεις και ανακοινώστε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας στην
τάξη.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
3.
Λαμβάνοντας υπόψη ότι για το ρήμα λέγω έχουμε τρία διαφορετικά θέματα (λεγ*, λογ*, Fρη*) και
χρησιμοποιώντας πάλι την Παράλληλη
Αναζήτηση, να βρείτε ετυμολογικά συγγενείς λέξεις της ν.ε. για το καθένα
από τα παραπάνω θέματα του ρήματος. Καταγράψτε ενδεικτικά παραδείγματα για κάθε
θέμα και ανακοινώστε τα αποτελέσματα της έρευνάς σας στην τάξη.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
4.
Φιλόλογος: Χρησιμοποιώντας
την Παράλληλη Αναζήτηση, να βρείτε
και άλλες λέξεις της ν.ε. που αναφέρονται σε ειδικότητες και επιστήμες και
σχηματίζονται με δεύτερο συνθετικό τη λέξη *λόγος.
Να τις αναλύσετε στα συνθετικά τους μέρη. Καταγράψτε ενδεικτικά
παραδείγματα και ανακοινώστε τα αποτελέσματά σας στην τάξη.
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
5.
Χρησιμοποιώντας τώρα τη Σύνθετη Αναζήτηση να εξετάσετε την παρουσία της λέξης *λόγος ως δεύτερου συνθετικού στην αγγλική, τη γαλλική, την ιταλική, την
τουρκική και την αιγυπτιακή γλώσσα.
Με βάση των αριθμό των αποτελεσμάτων για κάθε αναζήτηση, τι παρατηρήσεις
έχετε να κάνετε σχετικά με την επιρροή της ελληνικής στις ξένες γλώσσες;
Κρατήστε σημειώσεις και συζητήστε τα συμπεράσματά σας στην ολομέλεια της τάξης.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………........................................................
6.
(Δραστηριότητα για το σπίτι)
Επιλέγοντας, τώρα, πέντε τύπους της λεξιλογικής οικογένειας του λέγω, δημιουργήστε για τους συμμαθητές
σας ένα σταυρόλεξο, χρησιμοποιώντας το λογισμικό hot potatoes-jcross. Θα αποθηκεύσετε το σταυρόλεξο σε
μορφή ιστοσελίδας για να το διανείμετε στους συμμαθητές σας στο επόμενο μάθημα.
Βιβλιογραφία
Α) Ελληνόγλωσση
ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ.
2013. Επιμορφωτικό υλικό για την
επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης, Τεύχος 1:
Γενικό Μέρος, Γ’ έκδοση (αναθεωρημένη και εμπλουτισμένη), Πάτρα, Μάρτιος 2013.
ΕΠΙΜΟΡΦΩΣΗ
ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΞΙΟΠΟΙΗΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΤΠΕ ΣΤΗ ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΞΗ.
2013. Επιμορφωτικό υλικό για την
επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στα Κέντρα Στήριξης Επιμόρφωσης, Τεύχος 2:
Ειδικό Μέρος, Πάτρα, Μάρτιος 2013.
ΜΑΤΣΑΓΓΟΥΡΑΣ Η.
Γ. 2004. Ομαδοσυνεργατική Διδασκαλία και
Μάθηση. Αθήνα: Γρηγόρη.
ΜΗΤΣΗΣ Ν. 2004. Στοιχειώδεις αρχές και μέθοδοι της
Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας: Εισαγωγή στη Διδασκαλία της Νέας Ελληνικής ως
Δεύτερης (ή Ξένης) Γλώσσας. Αθήνα: Gutenberg.
ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ
Α. & ΧΑΤΖΗΣΑΒΒΙΔΗΣ Σ. 1997. Η διδασκαλία της λειτουργικής χρήσης της γλώσσας:
θεωρία και πρακτική εφαρμογή. Θεσσαλονίκη: Κώδικας
Β) Ξενόγλωσση
HALLIDAY
M.A.K. 1993. New ways of meaning: A challenge to applied linguistics: Applied Linguistics Association of Australia,
Occasional paper: 13: 1-41.
LITTLEWOOD W. 1981. Communicative Learning Teaching. Cambridge:
Cambridge University Press.
PUTNAM J. 1997. Cooperative learning in diverse classrooms. Upper Saddle River. NJ:
Prentice-Hall.
Γ) Άλλες πηγές-εργαλεία
http://www.greek-language.gr/greekLang/index.html
Ηλεκτρονικά λεξικά της Πύλης για την
Ελληνική Γλώσσα και Σώματα Κειμένων
Λογισμικό
επεξεργασίας κειμένου Microsoft office-word
Λογισμικό
δημιουργίας σταυρόλεξων hot potatoes
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου