Σενάριο διδασκαλίας στη Λογοτεχνία

Ταυτότητα Σεναρίου

Τίτλος: Οι γάτες των φορτηγών

Δημιουργοί: Διακοσάββα Εμμανουέλα, Κλέτσας Αθανάσιος, ΠΕΟ2

Εμπλεκόμενες γνωστικές περιοχές: Νεοελληνική Λογοτεχνία, Νεοελληνική Γλώσσα, Πληροφορική, Μουσική.

Τάξη: Β’ Γυμνασίου

Προϋποθέσεις υλοποίησης: Εξοικείωση των μαθητών με την πλοήγηση στο διαδίκτυο, τα ηλεκτρονικά λεξικά της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα,  το λογισμικό επεξεργασίας κειμένου (Word), το λογισμικό παρουσιάσεων (power point), το πρόγραμμα video movie maker (2012), την ψηφιακή αφήγηση (digital storytelling), την εφαρμογή ηλεκτρονικής αφίσας (glogster), την εφαρμογή δημιουργίας συννεφόλεξων (tagxedo).

Τεχνολογικά εργαλεία που θα χρειαστούν: Διαδίκτυο, λογισμικό επεξεργασίας κειμένου (word), εφαρμογή δημιουργίας ηλεκτρονικής αφίσας (glogster), εφαρμογή δημιουργίας συννεφόλεξων (tagxedo), εφαρμογή δημιουργίας ηλεκτρονικών λευκωμάτων (flipsnack), video movie maker (2012), ιστολόγιο (blog).

Χρονική διάρκεια: 3-4  διδακτικές ώρες

Τόπος Υλοποίησης: Εργαστήριο Πληροφορικής

Σχέση με το αναλυτικό πρόγραμμα: Η διδακτική αυτή παρέμβαση εντάσσεται στο μάθημα της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β’ τάξης του Γυμνασίου και συγκεκριμένα στη θεματική ενότητα του διδακτικού εγχειριδίου, Οι φίλοι μας τα ζώα, Νίκος Καββαδίας, Οι γάτες των φορτηγών.

Μέθοδος: Διερευνητική, δραστηριοκεντρική (task-based approach), βιωματική, ομαδοσυνεργατική (συνδυασμός μεθόδων)

Οργάνωση Τάξης: Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες των τεσσάρων ατόμων. Κάθε ομάδα χειρίζεται έναν Η/Υ. Τα κριτήρια χωρισμού των ομάδων είναι η ισορροπία δυνατοτήτων και οι επιθυμίες των μαθητών, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό. Κάθε ομάδα αναλαμβάνει να εκτελέσει και ένα διαφορετικό ρόλο και έτσι έχουμε δημιουργήσει υποθετικά τους συλλέκτες έργων τέχνης, τους βιογράφους, τους γλωσσολόγους, τους ψυχολόγους και τους καλλιτέχνες. Στην ουσία, όλες οι ομάδες μελετούν το ίδιο ποίημα και επιπλέον δύο που έχουν δοθεί ως παράλληλα, από διαφορετική, όμως, οπτική και αναλαμβάνουν να εκτελέσουν διαφορετικές δραστηριότητες, μέσα από τα φύλλα εργασίας, τα οποία δίνονται στους μαθητές σε έντυπη και ηλεκτρονική μορφή. Έτσι επιτυγχάνεται μια συνολική προσέγγιση του ποιητή Νίκου Καββαδία και της ποιητικής του.

Σύντομη περιγραφή: Το παρόν διδακτικό σενάριο ασχολείται με τον ποιητή της θάλασσας, Νίκο Καββαδία, μέσα από το βασικό ανθολογούμενο ποίημα του διδακτικού εγχειριδίου Οι γάτες των φορτηγών και δύο επιλεγόμενα παράλληλα, το Kuro Siwo και Οι προσευχές των ναυτικών. Οι μαθητές θα μελετήσουν και θα ερμηνεύσουν τα λογοτεχνικά αυτά ποίηματα με το δικό τους δημιουργικό τρόπο. Συνεργαζόμενοι και χωρισμένοι σε ομάδες θα παράγουν, με αφετηρία τα ίδια ποιήματα και αξιοποιώντας κατάλληλα λογισμικά Web. 2, διαφορετικά πολυτροπικά κείμενα, ηλεκτρονική αφίσα, συννεφόλεξα, video ψηφιακής αφήγησης, ηλεκτρονικό λεύκωμα με εικαστικό υλικό σχετικό με τη σχέση της γυναίκας και της γάτας και θα διερευνήσουν τις γλωσσικές επιλογές του ποιητή μέσα από ευέλικτα περιβάλλοντα εργασίας, όπως είναι τα ηλεκτρονικά λεξικά. Η διαφορετική παράμετρος την οποία μελετά και με βάση την οποία δημιουργεί η κάθε ομάδα στοχεύει σε μια ολιστική προσέγγιση του ποιήματος και του ποιητή Νίκου Καββαδία, με γνώμονα την αξιοποίηση των Τ.Π.Ε., προκειμένου να επιτευχθεί η αισθητική απόλαυση του μαθήματος της Λογοτεχνίας και παράλληλα η δημιουργική έκφραση και δράση των μαθητών. Με τον τρόπο αυτό αναδεικνύονται η πολυπρισματικότητα και η πολυτροπικότητα στη διδασκαλία του λογοτεχνικού μαθήματος και καταρρίπτεται ο μύθος που θέλει τα φιλολογικά μαθήματα παραδοσιακά και απομακρυσμένα από τις νέες τεχνολογίες.

Γενικότερο σκεπτικό

Μια από τις επιδιώξεις των νέων προγραμμάτων σπουδών στη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων είναι η αξιοποίηση των δυνατοτήτων των νέων τεχνολογιών, προκειμένου οι μαθητές να εξοικειωθούν με τη δημιουργία πολυτροπικών κειμένων, ποικίλων σημειωτικών πόρων. Στη σημερινή ζωή οι μαθητές κατακλύζονται από πολυτροπικά κείμενα και επομένως καλό θα ήταν να αποκτήσουν δυνατότητες προσπέλασης και δημιουργίας τέτοιων κειμένων, χωρίς, ωστόσο, να παραμερίζεται η αισθητική απόλαυση των λογοτεχνικών κειμένων. Το σενάριο αυτό αποπειράται μέσα από τη δημιουργική αξιοποίηση των ΤΠΕ να «φωτίσει» και να αναδείξει πολυπρισματικά τον ποιητή Νίκο Καββαδία και την ποιητική του, φέρνοντας τους μαθητές σε μια πρώτη γνωριμία με τον ποιητή και το έργο του και κινητοποιώντας το ενδιαφέρον τους μέσα από παιδαγωγικά διαμορφωμένα φύλλα εργασίας και δημιουργικές δραστηριότητες.

Στόχοι:

Γνωστικοί:

1)      Να γνωρίσουν οι μαθητές τον ποιητή της θάλασσας, Νίκο Καββαδία και την ποιητική του.

2)      Να κατανοήσουν τη δύσκολη και στερημένη ζωή των ναυτικών στα φορτηγά πλοία.

3)      Να κατανοήσουν τη συναισθηματική σχέση που αναπτύσσουν οι άνθρωποι, ιδιαίτερα όταν ζουν κάτω από δύσκολες ή μοναχικές συνθήκες, με τα κατοικίδια ζώα.

4)      Να κατανοήσουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της ποίησης του Νίκου Καββαδία.

5)      Να παρατηρήσουν τη ναυτική ορολογία της ποιητικής του Καββαδία και να προβληματιστούν ως προς τις λεξιλογικές επιλογές του ποιητή σε σχέση με το αισθητικό αποτέλεσμα των ποιημάτων του.

6)      Να συγκρίνουν το βασικό προς μελέτη ποίημα Οι γάτες των φορτηγών με τα ομόθεμά του Kuro Siwo και Οι προσευχές των ναυτικών, ώστε να αποκτήσουν μια σφαιρικότερη αντίληψη γύρω από τον ποιητή και τη θεματική των ποιημάτων του.

7)      Να εξοικειωθούν με την ατμόσφαιρα της ποιητικής του Καββαδία, μέσα από το άκουσμα των μελοποιημένων ποιημάτων του και να προβληματιστούν ως προς τη σχέση των μορφικών χαρακτηριστικών των ποιημάτων του με τη μελοποίηση (ρόλος της ομοιοκαταληξίας).

8)      Να συνθέσουν, με αφετηρία τα προς μελέτη ποιήματα του Νίκου Καββαδία, τα δικά τους πολυτροπικά κείμενα απελευθερώνοντας τη φαντασία και τη δημιουργικότητά τους.

Μαθησιακοί:

1)        Να μάθουν διερευνώντας με τη βοήθεια ανοιχτών διερευνητικών περιβαλλόντων και ευέλικτων εργαλείων.

2)        Να χρησιμοποιούν τα ηλεκτρονικά και άλλα ειδικά λεξικά προκειμένου να ελέγχουν τη σημασία λέξεων ειδικής ορολογίας, καθώς επίσης και την πολυσημία μιας λέξης-έννοιας.

3)        Να ασκηθούν στην έρευνα, συλλογή και αξιολόγηση υλικού από ιστοσελίδες και ηλεκτρονικά λεξικά και να καλλιεργήσουν την αφαιρετική και τη συνδυαστική τους ικανότητα.

4)        Να οδηγούνται σε συμπεράσματα ύστερα από συγκριτική μελέτη ομόθεμων ποιημάτων.

5)        Να βρίσκουν κατάλληλο εικαστικό υλικό και να εξάγουν συμπεράσματα μέσα από τη μελέτη έργων τέχνης.

6)        Να αισθανθούν την αισθητική απόλαυση που προσφέρει η ανάγνωση και η μελέτη λογοτεχνικών ποιημάτων και να συνειδητοποιήσουν ότι η Λογοτεχνία είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που συνδέεται εύκολα με άλλες τέχνες.

7)        Να εκφράζουν συναισθήματα και να αποτυπώνουν την έντασή τους.

8)        Να εξάγουν συμπεράσματα έπειτα από έρευνα.

9)        Να αναπτύσσουν πνεύμα ομαδικότητας και συνεργασίας.

10)    Να εργάζονται συντονισμένοι για την επίτευξη ενός κοινού στόχου.

11)    Να παράγουν λόγο, έπειτα από έρευνα.

12)    Να εξάγουν τελικά προϊόντα με λεκτικά και μη λεκτικά μέσα, αντλημένα από τις καλές τέχνες.

13)    Να παρουσιάζουν τις αποτελέσματα των εργασιών τους στην ολομέλεια της τάξης.

Ψηφιακού Γραμματισμού

1)      Να εξοικειωθούν με τη χρήση των ηλεκτρονικών λεξικών και των σωμάτων κειμένων και να τα αξιοποιούν στη μελέτη τους για οποιοδήποτε λεξιλογικό θέμα.

2)      Να μάθουν να πλοηγούνται σε ιστοσελίδες, προκειμένου να συλλέγουν, να αξιολογούν και να παράγουν υλικό.

3)      Να παράγουν πολυτροπικά κείμενα νέων τρόπων αφήγησης με τη βοήθεια κατάλληλων υπολογιστικών εργαλείων (ηλεκρονικές αφίσες, συννεφόλεξα, ηλεκτρονικά λευκώματα, video ψηφιακής αφήγησης).

4)      Να χρησιμοποιούν κατάλληλα λογισμικά, προκειμένου να εκφράζουν συναισθήματα και να υπογραμμίζουν την έντασή τους.

5)      Να δημοσιεύουν τα αποτελέσματα των εργασιών τους σε ιστολόγια (blog) και να τα παρουσιάζουν στην τάξη.

Θεωρητικό πλαίσιο στήριξης του σεναρίου

                Το σενάριο αυτό στηρίζεται στη θεωρία μάθησης του εποικοδομισμού (ή κονστρουκτιβισμού) του J. Piaget, καθώς και στις κοινωνικοπολιτισμικές  θεωρίες μάθησης, όπως η ανακαλυπτική μάθηση του J. Bruner ή η θεωρία της δραστηριότητας  (activity theory) των Vygotsky, Doise,Mungy κ.α.

                Όσον αφορά την πρώτη από αυτές, ο μαθητής μέσα από την προσωπική εμπειρία και το βίωμά του κατά τη διάρκεια της ενασχόλησής του με τα πράγματα, αφομοιώνει τη νέα γνώση ή/και τροποποιεί την πρότερη γνώση του σε σχέση με αυτά, πάντα υποβοηθούμενος από όσα μέχρι τότε γνωρίζει, οικοδομώντας μία νέα γνώση μέσα από μία διαδικασία δημιουργικής συγχώνευσης των πρότερων αλλά και των νέων πληροφοριών/στοιχείων. Σύμφωνα με τη γνωστική θεωρία του J. Piaget η μάθηση είναι το αποτέλεσμα αλληλεπίδρασης μεταξύ των δημιουργικών δραστηριοτήτων ατόμου και περιβάλλοντος.

                Σχετικά, τώρα, με τις κοινωνικοπολιτισμικές θεωρίες μάθησης και, ειδικότερα, αυτή της ανακαλυπτικής μάθησης του J. Bruner, ο μαθητής ανακαλύπτει τη γνώση σταδιακά, μέσα από την προσωπική του δραστηριότητα, όταν έρχεται αντιμέτωπος με ένα «πρόβλημα». Η σπειροειδής κίνηση της γνωστικής διαδικασίας βοηθά το μαθητή να αφομοιώσει και να οργανώσει νοητικά τις νεοαποκτηθείσες γνώσεις. Στο συγκεκριμένο σενάριο οι μαθητές ανακαλύπτουν τον ποιητή της θάλασσας, Νίκο Καββαδία  μέσα από την ανάγνωση, αλλά και την ακρόαση επιλεγμένων μελοποιημένων ποιημάτων του και έτσι οικοδομούν τη δική τους γνώση.

                     Η θεωρία της δραστηριότητας των Vygotsky, Doise και Mungy επισημαίνει ότι η συνεργατική μάθηση (collaborative learning) με υπολογιστή στηρίζεται κατεξοχήν στην αλληλεπίδραση ανάμεσα στο υποκείμενο (μαθητή), το αντικείμενο (στόχο μάθησης), τα διαθέσιμα εργαλεία (υπολογιστή) και το περιβάλλον της δραστηριότητας (ομάδα συνεργασίας). Στο συγκεκριμένο σενάριο οι μαθητές συνεργάζονται για την παραγωγή  ηλεκτρονικής αφίσας, συννεφόλεξων, video ψηφιακής αφήγησης και ηλεκτρονικού λευκώματος με εικαστικό υλικό συνοδευόμενο από κείμενο.

                 Σε ό,τι αφορά, τώρα, τις σύγχρονες θεωρίες των λογοτεχνικών κειμένων, ο αναγνώστης πρωταγωνιστεί προσλαμβάνοντας, συνομιλώντας, συμπληρώνοντας, μεταπλάθοντας το κείμενο και δημιουργώντας νέο. (Σπανός, 2001). Αντιστοίχως, στο παρόν σενάριο οι μαθητές καλούνται να προσλάβουν το βασικό λογοτεχνικό ποίημα Οι γάτες των φορτηγών ως έργο τέχνης, να κατακτήσουν το χαρακτήρα του και να το ερμηνεύσουν με το δικό τους δημιουργικό τρόπο, μέσα από δραστηριότητες για τη διεκπεραίωση των οποίων όλοι οι μαθητές μελετούν το ίδιο ποίημα και άλλα δύο ομόθεμα που έχουν δοθεί ως παράλληλα, σε μια διαφορετική όμως δοσμένη παράμετρό του (Αργυροπούλου, 2006∙ Χοντολίδου, 1999). Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται μια όσο το δυνατόν συνολική θεώρηση του ποιητή Νίκου Καββαδία και της ποιητικής του και αναδεικνύεται η έννοια της πολυπρισματικότητας στη Λογοτεχνία. Επίσης, στο συγκεκριμένο σενάριο τα παραγόμενα προϊόντα δεν απαιτούν μόνο γλωσσικά μέσα.  Σύμφωνα, εξάλλου, με τη θεωρία της πολυτροπικότητας το κείμενο δε σηματοδοτείται μόνο με τον τρόπο που χρησιμοποιείται η γλώσσα αλλά και η εικόνα, οι κιναισθητικές πράξεις, ο ήχος, τα τυπογραφικά μέσα που συνοδεύουν το κείμενο (Χοντολίδου 1999). Επομένως, η μελέτη και η κατανόηση της πολυτροπικότητας από τους μαθητές είναι αναγκαία, διότι το νόημα παράγεται με τρόπους που είναι όλο και περισσότερο πολυτροπικοί. Μέσα σε αυτόν τον αναδυόμενο κόσμο του νοήματος, απαιτείται ένας νέος, «πολυτροπικός γραμματισμός».

                Επιπροσθέτως, στο χώρο της εκπαιδευτικής τεχνολογίας ο υπολογιστής αξιοποιείται ως μέσο έκφρασης των μαθητών μέσω κατάλληλων λογισμικών. Έτσι οι μαθητές έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν το δικό τους έργο αξιοποιώντας εργαλεία που τους επιτρέπουν την εύκολη επιλογή τυπογραφικών χαρακτήρων, την οπτικοποίηση, την εισαγωγή ήχου, κίνησης. Οι μαθητές μπορούν να προσθέσουν, να βελτιώσουν, να αναθεωρήσουν και τέλος να δημοσιοποιήσουν το έργο τους. Λειτουργούν δηλαδή ως δημιουργοί κι όχι μόνο ως αναγνώστες.

                  Μεθοδολογικά, ως προς τον τρόπο εργασίας των μαθητών ακολουθείται η ομαδοσυνεργατική προσέγγιση. Ο κάθε μαθητής, ανάλογα με τη θέση που κατέχει στην ομάδα επιδεικνύει ορισμένη συμπεριφορά και αναλαμβάνει κάποιες αρμοδιότητες. Έτσι, όλα τα μέλη της ομάδας συνεισφέρουν και από μια πληροφορία, ενώ παράλληλα αναπτύσσουν πνεύμα ομαδικότητας και αλληλοβοήθειας, ανταλλάσσουν μεταξύ τους γνώμες και εμπειρίες και δρουν ανατροφοδοτικά (Oliver, 1994: 197-198∙ Μήτσης, 2004: 207). Εξάλλου, η βιβλιογραφία επιμένει ότι ακόμα και οι αδύναμοι μαθητές, αυτοί που βρίσκονται μεταφορικά και κυριολεκτικά στο περιθώριο της τάξης, αποδίδουν καλύτερα σε ανομοιογενείς ομάδες συλλογικής δράσης, χωρίς, ωστόσο, η βοήθεια που δέχονται στο πλαίσιο μεικτών ομάδων να αποβαίνει εις βάρος των υπολοίπων (Putnam, 1994: 40∙ Ματσαγγούρας, 2004: 50). Ακόμα και οι προικισμένοι μαθητές αξιοποιούνται δημιουργικά μέσα στις ανομοιογενείς ομάδες, εφόσον, προκειμένου να επεξηγήσουν κάτι στα υπόλοιπα μέλη αναγκάζονται να αναδιοργανώσουν τη σκέψη τους σε ένα ανώτερο επίπεδο και εν συνεχεία να τη μετατρέψουν σε λόγο. Επίσης, τους δίνεται η δυνατότητα να αναπτύξουν τις κοινωνικές τους δεξιότητες και να αξιοποιήσουν τις ιδιαίτερες ικανότητές τους μέσα σε ένα κλίμα αποδοχής (Littlewood, 1981: 60-64∙ Ματσαγγούρας, 2004: 52).

Πορεία υλοποίησης:  Φάση 1  (2 ώρες στο εργαστήριο Πληροφορικής)

Χωρίζουμε τα παιδιά σε ομάδες, με βάση τα κριτήρια που αναφέρονται παραπάνω (βλ. οργάνωση της τάξης) και τους εξηγούμε τι θέλουμε από την κάθε ομάδα. Παροτρύνουμε, επίσης, τα μέλη των ομάδων, ανάλογα με τις δυνατότητες τους, ένας να χειρίζεται τον Η/Υ, ένας να κρατά σημειώσεις, ένας να γράφει και ένας να αναλάβει ρόλο παρουσιαστή του αποτελέσματος των εργασιών της ομάδας του στην ολομέλεια της τάξης. Στη συνέχεια, τους γνωστοποιούμε ότι για κάθε ομάδα υπάρχει στην επιφάνεια εργασίας του υπολογιστή της το φύλλο δραστηριότητας που θα αναλάβει να εκτελέσει, με την παραπομπή στις διάφορες ιστοσελίδες για τη διεξαγωγή της έρευνας και της συλλογής του υλικού. Τα φύλλα εργασίας διανέμονται στις ομάδες και σε έντυπη μορφή. Αρχικά, οι μαθητές διαβάζουν τα φύλλα εργασίας και στη συνέχεια λύνονται τυχόν απορίες που προκύπτουν σε μια πρώτη ανάγνωση αυτών. Ουσιαστικά όλες οι ομάδες ξεκινούν τις εργασίες τους μελετώντας το ποίημα Οι γάτες των φορτηγών, το οποίο έχουν τη δυνατότητα να ακούσουν μελοποιημένο. Με τον τρόπο αυτό επιτυγχάνεται η ευκολότερη κατανόηση του νοήματος του ποιήματος, εφόσον συμμετέχουν όλες οι αισθήσεις στη μάθηση και ικανοποιούνται όλα τα μαθησιακά στυλ και οι τύποι νοημοσύνης (multiple intelligence) (Gardner, 1986). Μέσω των φύλλων εργασίας, δίνεται, επίσης, η δυνατότητα πρόσβασης (ανάγνωσης και ακρόασης μελοποιημένων) άλλων δύο ποιημάτων του Νίκου Καββαδία (Kuro Siwo και Οι προσευχές των ναυτικών). Με τον τρόπο αυτό οι μαθητές μπορούν να αποκτήσουν μια ευρύτερη γνωριμία με τον ποιητή και την ποιητική του και να προβούν σε σύγκριση των τριών ομόθεμων ποιημάτων για την ανάδειξη των κοινών τους στοιχείων. Πιστεύουμε ότι η μελέτη μόνο του ανθολογημένου ποιήματος του σχολικού εγχειριδίου δε βοηθά τους μαθητές να αντιληφθούν την ταυτότητα του ποιητή. Επιπλέον, μέσω της πρόσβασης στο διαδίκτυο και της δυνατότητας που παρέχεται στους μαθητές να ακούσουν μελοποιημένα τα τρία αυτά ποιήματα, δίνεται έναυσμα σε όλες τις ομάδες να συζητήσουν τη σχέση των τεχνών μεταξύ τους και πώς ένα ποίημα  προσλαμβάνεται ευκολότερα, όταν μελοποιείται. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η επιλογή των παράλληλων προς μελέτη ποιημάτων του Καββαδία έγινε από τους διδάσκοντες με κριτήριο την προσφορά τους για την ανάδειξη της θεματολογίας του ποιητή, το ενδιαφέρον που δημιουργούν, το υποκειμενικό αισθητικό κριτήριο και την απλότητα ως προς τη μορφή και το περιεχόμενο.

            Μετά την προσεκτική ανάγνωση και ακρόαση των τριών ποιημάτων του Καββαδία η κάθε ομάδα εκτελεί σε συνεργασία με τα μέλη της τις δραστηριότητες που αναγράφονται στα φύλλα εργασίας. Οι διδάσκοντες παρεμβαίνουν όποτε οι ομάδες έχουν ανάγκη και επιλύουν απορίες. Καλό είναι να παρευρίσκεται στο εργαστήριο και η καθηγήτρια της Πληροφορικής για την επίλυση τεχνικών προβλημάτων που μπορεί να προκύψουν.

            Πιο συγκεκριμένα, με το φύλλο δραστηριότητας 1 επιδιώκεται οι μαθητές να οδηγηθούν στην ευκολότερη νοηματική σύλληψη του ποιήματος και να απαντήσουν σε απλές ως προς το περιεχόμενο ερωτήσεις που συμβάλλουν στη νοηματική απλοποίηση του ποιήματος. Με τον τρόπο αυτό θα κατανοήσουν τη σχέση που αναπτύσσουν οι άνθρωποι, ιδιαίτερα, όταν ζουν κάτω από δύσκολες συνθήκες, όπως οι ναυτικοί, με τα κατοικίδια ζώα. Επιπλέον, θα προβληματιστούν ως προς τη σχέση που παρουσιάζεται μέσα από το ποίημα να έχει η γάτα με τη γυναίκα. Αφού πλοηγηθούν σε ιστοσελίδες θα συλλέξουν εικαστικό υλικό στο οποίο θα αποτυπώνεται η παραπάνω σχέση, αξιοποιώντας διάφορες μορφές τέχνης (ζωγραφική, γλυπτική, κεραμική, μουσική). Με τον τρόπο αυτό θα οικειωθούν εύκολα την ατμόσφαιρα της ποιητικής του Καββαδία και θα αντιληφθούν ότι η Λογοτεχνία είναι ένα σύνθετο φαινόμενο, το οποίο συνδέεται άμεσα με τις άλλες τέχνες. Στο τέλος, θα δημιουργήσουν για τους συμμαθητές τους ένα ηλεκτρονικό λεύκωμα με αναφορά σε έργα τέχνης που απεικονίζουν τη σχέση της γυναίκας με τη γάτα και θα συμπυκνώνουν τα συμπεράσματα, τις σκέψεις και τα συναισθήματά τους με λεζάντες που θα συνοδεύουν το επιλεγμένο υλικό.

            Με το φύλλο δραστηριότητας 2 επιδιώκεται οι μαθητές να μελετήσουν τη ζωή και την εργογραφία του ποιητή, με την πρόσβασή τους σε κατάλληλες ιστοσελίδες. Μετά από μια πρώτη έρευνα στη ζωή και το έργο του ποιητή καλούνται να συμπληρώσουν σύντομα ένα πίνακα που αφορά την καταγωγή, τη χρονική τοποθέτηση, τα σημαντικότερα έργα και το ύφος του ποιητή. Εν συνεχεία, αφού μελετήσουν και ακούσουν, όπως όλες οι ομάδες, τα τρία ποιήματα, καλούνται να δημιουργήσουν μια ηλεκτρονική αφίσα σχετική με το Νίκο Καββαδία, αξιοποιώντας την εφαρμογή glogster. Έτσι, οι μαθητές, μετά την έρευνά τους θα πρέπει να αξιολογήσουν το υλικό τους, να επιλέξουν τα στοιχεία εκείνα που μπορεί να ενδιαφέρουν την τάξη και να δημιουργήσουν συνεργατικά την ηλεκτρονική αφίσα στην οποία μπορούν να εμπλουτίσουν με ανάλογες εικόνες, τραγούδια, υπερσυνδέσμους, μέσα από τη διερεύνηση του υλικού τους.

            Με το φύλλο δραστηριότητας 3 επιδιώκεται οι μαθητές να ασχοληθούν με τη γλώσσα της ποίησης του Νίκου Καββαδία, να παρατηρήσουν την εκτεταμένη χρήση ναυτικών λέξεων και να προβληματιστούν ως προς το αισθητικό αποτέλεσμα που επιτυγχάνεται με τις λεξιλογικές επιλογές του ποιητή. Θα οικειωθούν τις άγνωστες λέξεις των ποιημάτων του με τη διερεύνηση των ηλεκτρονικών λεξικών της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα και του μικρού λεξικού της ποίησης του Νίκου Καββαδία. Έτσι, θα καταλάβουν γιατί είθισται να ονομάζεται ποιητής της θάλασσας. Θα συμπληρώσουν το φύλλο εργασίας με  σχετικές με τη γλώσσα της ποιητικής του Καββαδία δραστηριότητες και θα παρουσιάσουν τα αποτελέσματα των εργασιών τους στην τάξη.

            Με το φύλλο δραστηριότητας 4 οι μαθητές, αφού διαβάσουν και ακούσουν, όπως οι υπόλοιπες ομάδες, τα προς μελέτη ποιήματα του Καββαδία, καλούνται να προβληματιστούν ως προς τη δύσκολη και στερημένη ζωή των ναυτικών στα φορτηγά πλοία. Ως ψυχολόγοι καλούνται να διερευνήσουν τα συναισθήματα των ανθρώπων αυτών και να δημιουργήσουν για τους συμμαθητές τους ένα συννεφόλεξο που θα απεικονίζει τα συναισθήματα των ναυτικών και θα υπογραμμίζει την έντασή τους, χρησιμοποιώντας την εφαρμογή tagxedo.  Το τελικό προϊόν θα αναρτηθεί στο ιστολόγιο (blog) και θα παρουσιαστεί στην τάξη.

            Με το φύλλο δραστηριότητας 5 οι μαθητές, αφού διαβάσουν και ακούσουν, όπως οι υπόλοιπες ομάδες, τα προς μελέτη ποιήματα του Καββαδία, καλούνται τώρα να δημιουργήσουν ένα δικό τους πολυτροπικό κείμενο, ψηφιακής αφήγησης, χρησιμοποιώντας το πρόγραμμα video movie maker 2012. Οι μαθητές τώρα οικειοποιούμενοι το ρόλο του ίδιου του ποιητή ή ενός ναύτη που ταξιδεύει πολύ καιρό με κάποιο φορτηγό πλοίο και μοιράζεται την εμπειρία του θανάτου της γάτας σε ένα video. Με τον τρόπο αυτό οδηγούνται στην ευκολότερη πρόσληψη της ποιητικής του Νίκου Καββαδία, καθώς δημιουργούν με αφετηρία τα ποιήματα που μελέτησαν και άκουσαν και απελευθερώνουν τη φαντασία και το συναίσθημά τους. Έτσι, δεν υποκαθίστανται τα ποιήματα,  αλλά με τον τρόπο αυτό αναδεικνύονται οι δεξιότητες και οι καλλιτεχνικές ικανότητες των μαθητών που εμπλέκονται και δημιουργούν.

ΦΑΣΗ 2 (1 ή 2 ώρες στην αίθουσα προβολών)

Μετά το πρώτο δίωρο στο εργαστήριο Πληροφορικής, αν οι μαθητές δεν έχουν ολοκληρώσει τις εργασίες τους, τούς παρέχουμε τη δυνατότητα να τις ολοκληρώσουν στο σπίτι. Αποθηκεύουν τη μέχρι τότε εργασία τους στον υπολογιστή και σε USB για να συνεχίσουν στο σπίτι, όπου θα συμπληρώσουν τα φύλλα εργασίας σε έντυπη μορφή και θα «ανεβάσουν» τις ολοκληρωμένες εργασίες τους στο blog (ιστολόγιο)  της τάξης. Το επόμενο μάθημα θα γίνει στην αίθουσα προβολών. Η κάθε ομάδα θα παρουσιάσει στην ολομέλεια της τάξης τα αποτελέσματα των εργασιών της και θα ακολουθήσει συζήτηση στρογγυλής τραπέζης. Ενδείκνυται από τη στιγμή που έχουν δοθεί ρόλοι στις ομάδες. Επιβάλλεται φυσικά ανάλογη διάταξη των καθισμάτων. Θα ακολουθήσει συζήτηση, ανατροφοδότηση, αξιολόγηση της πορείας του μαθήματος και των εργασιών των ομάδων και επιδιώκεται, γενικά, μια συνολική θεώρηση του ποιητή Νίκου Καββαδία και της ποιητικής του.

Ρόλος του δασκάλου:

Ο ρόλος του διδάσκοντα είναι καθοδηγητικός και συμβουλευτικός. Ενθαρρύνει και προσφέρει βοήθεια στο μαθητή, όποτε αυτός έχει ανάγκη. Δεν προσφέρει έτοιμες γνώσεις, αλλά οδηγεί τους μαθητές στη μάθηση, μέσα από κατάλληλους δικτυακούς τόπους, ευέλικτα μαθησιακά περιβάλλοντα και παιδαγωγικά διαμορφωμένα φύλλα εργασίας Έτσι οι μαθητές μαθαίνουν να προσεγγίζουν τη γνώση διερευνώντας.

Ρόλος του μαθητή:

Ο ρόλος του μαθητή είναι ενεργητικός. Μαθαίνει να αυτενεργεί και αναπτύσσει πρωτοβουλίες, διερευνώντας σε ιστοσελίδες και ανοιχτά περιβάλλοντα. Επιπλέον, προσεγγίζει τη γνώση ομαδοσυνεργατικά, προβληματίζεται, συζητά με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας, εργάζεται για την επίτευξη ενός κοινού στόχου και καταλήγει σε συμπεράσματα. Παράλληλα, καλλιεργεί τη φαντασία και την αισθητική του αντίληψη, απελευθερώνει το συναίσθημά του, προκειμένου να οδηγηθεί  και στην παραγωγή πολυτροπικών κειμένων  με τη χρήση κατάλληλων εργαλείων.

ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ (ΟΜΑΔΑ 1: Οι Συλλέκτες έργων τέχνης)

Διαβάστε και στη συνέχεια ακούστε μελοποιημένο το ποίημα του Νίκου Καββαδία, Οι γάτες των φορτηγών. Συζητήστε με τα άλλα μέλη της ομάδας σας και απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις. Επισκεφτείτε τις διευθύνσεις:

http://www.snhell.gr/anthology/writer.asp?id=75  (οι γάτες των φορτηγών, ποίημα)

http://www.youtube.com/watch?v=ybgMCnnH0es  (οι γάτες των φορτηγών, τραγούδι)

1)      Για ποιους λόγους, σύμφωνα με το ποίημα, οι ναυτικοί στα φορτηγά πλοία τρέφουν γάτες;

2)      Από ποια αρρώστια κινδυνεύει η γάτα του καραβιού και πώς προσπαθούν οι ναυτικοί να την προφυλάξουν;

3)      Πώς συμπεριφέρονται οι ναυτικοί, όταν τελικά η γάτα τους αρρωστήσει και είναι ετοιμοθάνατη;

4)      Γιατί ο ποιητής συγκρίνει τη γάτα με τη γυναίκα; Ποια κοινά στοιχεία έχει η γάτα με τη γυναίκα;

Ως συλλέκτες έργων τέχνης να συγκεντρώσετε έργα από το χώρο της ζωγραφικής, της αγγειογραφίας, της γλυπτικής και τη γλυπτική  που να αναφέρονται στη σχέση του ανθρώπου με τα ζώα (κυρίως γάτες) και να δημιουργήσετε για τους συμμαθητές σας ένα ηλεκτρονικό λεύκωμα χρησιμοποιώντας την εφαρμογή flipsnack. http://www.flipsnack.com/login.html?next=/page-flip-software/new-flip?

 Τις εικόνες θα συνοδεύετε από σχετικές λεζάντες. Για την επιλογή των εικόνων μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη μηχανή αναζήτησης της google και το youtube για την επιλογή των τραγουδιών.

ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ (ΟΜΑΔΑ 2: Οι Βιογράφοι)

Μελετήστε τη ζωή και την εργογραφία του ποιητή Νίκου Καββαδία και συμπληρώστε τον πίνακα που ακολουθεί. Επισκεφτείτε τις ακόλουθες ιστοσελίδες.

http://www.os3.gr/arhive_afieromata/gr_afieromata_nikos_kavvadias.html#ergogarfia

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9D%CE%AF%CE%BA%CE%BF%CF%82_%CE%9A%CE%B1%CE%B2%CE%B2%CE%B1%CE%B4%CE%AF%CE%B1%CF%82

Καταγωγή	Χρονική τοποθέτηση	Σημαντικότερες ποιητικές συλλογές	Ύφος	Χαρακτηριστικά της ποίησής του

Με βάση τις πληροφορίες που αντλήσατε από τη βιογραφία και την εργογραφία του Καββαδία, να δημιουργήσετε για τους συμμαθητές σας μια ηλεκτρονική αφίσα σχετικά με το Νίκο Καββαδία (Μπορείτε να εμπλουτίσετε την αφίσα με σχετικές εικόνες που αφορούν τον ποιητή, την εποχή του, το έργο του και να προσθέσετε επίσης μελοποιημένα ποιήματά του). Για τις εικόνες μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη μηχανή αναζήτησης της google https://www.google.gr/imghp?hl=el&tab=wi  και για την αναζήτηση μελοποιημένων ποιημάτων του Καββαδία το youtube. Για την κατασκευή της ηλεκτρονικής αφίσας θα χρησιμοποιήσετε την εφαρμογή http://edu.glogster.com/

ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ (ΟΜΑΔΑ 3: Οι Γλωσσολόγοι)

Μελετήστε προσεκτικά τα παρακάτω ποιήματα του Νίκου Καββαδία: Οι γάτες των φορτηγών, Kuro Siwo, Οι προσευχές των ναυτικών. Συζητήστε με τα άλλα μέλη της ομάδας σας και απαντήστε στις παρακάτω ερωτήσεις. Επισκεφτείτε τις σελίδες:

http://www.snhell.gr/anthology/writer.asp?id=75  (οι γάτες των φορτηγών)

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C113/352/2379,9111/ (Kuro Siwo)

http://www.greece.org/poseidon/work/literature/poesia.html   (οι προσευχές των ναυτικών)

1)      Τι παρατηρείτε σχετικά με τη γλώσσα της ποίησης του Νίκου Καββαδία. Εστιάστε την προσοχή σας στις λεξιλογικές του επιλογές.

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

2)      Τι σημαίνουν οι λέξεις βάρδια, λαμαρίνα, πλώρη, σίδερο, ναύλος, μπούσουλας, μπατάρισε ο καιρός, σκαντζάρω, καρτίνι; Τι πετυχαίνει ο ποιητής με την εκτεταμένη χρήση ναυτικών όρων; Επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες:

http://www.greece.org/poseidon/work/literature/wordy.html    (Μικρό λεξικό της ποίησής του Νίκου Καββαδία)

http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html   (Λεξικά της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα)

3)      Στο ποίημα Οι γάτες των φορτηγών ο ποιητής συνδέει τη γάτα με τη γυναίκα. Μπορείτε να βρείτε εκφράσεις που συνδέουν τη γάτα με τη γυναίκα ή χρησιμοποιούν τη λέξη «γάτα» για να αποδώσουν μια έννοια και να εξηγήσετε τη σημασία τους; Επισκεφτείτε τα λεξικά της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα.

http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html   (Λεξικά της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα)

ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ (ΟΜΑΔΑ 4: Οι ψυχολόγοι)

Μελετήστε προσεκτικά τα παρακάτω ποιήματα του Νίκου Καββαδία: Οι γάτες των φορτηγών, Kuro Siwo, Οι προσευχές των ναυτικών. Επισκεφτείτε τις σελίδες:

http://www.snhell.gr/anthology/writer.asp?id=75  (οι γάτες των φορτηγών)

http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C113/352/2379,9111/ (Kuro Siwo)

http://www.greece.org/poseidon/work/literature/poesia.html   (οι προσευχές των ναυτικών)

Υποθέστε πως είστε ψυχολόγοι και συζητήστε με τα άλλα μέλη της ομάδας σας σχετικά με τα παρακάτω:

·         Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της ζωής των ναυτικών που ταξιδεύουν με τα φορτηγά καράβια;

·         Διαφοροποιούνται αυτά τα χαρακτηριστικά ανάλογα με την καταγωγή και τη θρησκεία τους;

 Φανταστείτε τώρα πως είστε ένας από τους ναύτες του φορτηγού πλοίου που αναφέρει ο Καββαδίας στο ποίημά του Οι γάτες των φορτηγών. Να περιγράψετε τα συναισθήματά σας, όπως αυτά διαμορφώνονται σε ένα πολυήμερο ταξίδι, εστιάζοντας ιδιαίτερα στο γεγονός του θανάτου της γάτας. Συζητήστε με τα άλλα μέλη της ομάδας και στη συνέχεια δημιουργήστε για τους συμμαθητές σας ένα συννεφόλεξο στο οποίο θα αποτυπώνονται τα συναισθήματα του υποτιθέμενου ναύτη και θα υπογραμμίζεται η έντασή τους. Για τη δημιουργία του συννεφόλεξου θα χρησιμοποιήσετε την εφαρμογή http://www.tagxedo.com/app.html  (λογισμικό για συννεφόλεξα).

ΦΥΛΛΟ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑΣ (ΟΜΑΔΑ 5: Οι καλλιτέχνες)

Διαβάστε και στη συνέχεια ακούστε μελοποιημένο το ποίημα του Νίκου Καββαδία, Οι γάτες των φορτηγών. Επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες: hαttp://www.snhell.gr/anthology/writer.asp?id=75  (οι γάτες των φορτηγών, ποίημα)

http://www.youtube.com/watch?v=ybgMCnnH0es  (οι γάτες των φορτηγών, τραγούδι)

Ακούστε επίσης μελοποιημένα τα ποιήματα Kuro Siwo και Οι προσευχές των ναυτικών. Επισκεφτείτε τις ιστοσελίδες:

http://www.youtube.com/watch?v=idud4c5PHi8  (Kuro Siwo) μελοποιημένο

http://www.youtube.com/watch?v=DI5qu1Ioiss (οι προσευχές των ναυτικών, μελοποιημένο, ξέμπαρκοι)

Υποθέστε πως είστε ο ίδιος ο ποιητής και ναυτικός Νίκος Καββαδίας. Να δημιουργήσετε ένα σύντομο video ψηφιακής αφήγησης στο οποίο θα αναφέρετε εμπειρίες από τα μακρινά ταξίδια σας (π.χ. μπορείτε να αφηγηθείτε το περιστατικό του θανάτου της γάτας). Το αρχείο μπορείτε να εμπλουτίσετε με σχετικές εικόνες, κείμενο και μουσική. Χρησιμοποιήστε το πρόγραμμα windows movie maker 2012.